Hunlar (Hiung-nu) Asya Hunlari
HUNLAR ASYA HUNLARI
İLK BİLGİLER :
Anlamı ;
Hun sözcüğü İnsan Halk anlamına
gelmektedir. Bu güne kadar elde edilen
bilgi ve belgelere göre Türk tarihi Asya
Hunları ile başlamaktadır.Bundan önce
orta Asya da ve Çin in Kuzey kesimlerinde
yaşayan türk boyları olduğu bilinmesine
rağmen haklarında bililere sahip
olduğumuz ilk Türk devleti Hun
İmparatorluğudur :
Yaşam Biçimi ;
Göçebe hayatı yaşayan ve
at,sığır ,koyun ,çobanlığı yapan yazıları
olmayan et yiyip ziraatla uğraşan posttan
elbiseler giyen ihtiyarlığa ve zayıflığa hor
bakan ,Yün örtüler yapan kımız içen
ağaçtan ve deriden kalkanları
olan,Düşmandan esir getirene şarap
sunan savaş ölülerini arabaya yükleyip
getiren ve onun malına konan kabileler
şeklinde yaşarlar .Üzerleri hasırla örtülü
çadırları vardır .Nüfusları ile ilgili 200 bin
ile 1,5 milyon kadar tahmin edilir
Ortaya çıkışları ;
Hunların tarih sahnesine çıkışları
Hunyuy kabilelerinin gobi çölünün
güneyinden kuzeye göç etmeleri ile başlar
( bazı kaynaklarda orta asya ve hun
tarihinin başlangıcı için M.Ö. 600 giriş
kabul edilmelidir yazmaktadır )M.Ö. 300
yıllarında Hoan-ti adlı imhparator
zamanında Çinlilere karşı baskınları
kaydedilmeye başlanılmıştır
İnançları ;
Sol kutsal sayılır Güneşe ve aya
taparlar onlar için kurban keserler büyü
yaparak düşmanın elbisesini yakarlar Vu
ve Ci devir günlerine hürmet ederler iç ve
dış tabutları vardır ölüye kendilerini
kurban ederler beşinci ayda göğe ve yere
kurban keserek bayram yaparlar hun
büyücülerin çinlileri kendi hizmetlerinde
kullandıkları söylenir Kökü büyüye karşı
gelmesi için koyun sığır kemiklerini yol
üzerlerine gömerler,Sonbaharda at
koşuları yapılır
İmparatorluğa geçiş ;
Çin kaynaklarına göre Hunların
orta asyada impartorluk oluşturmaları
gobi çölünün kuzey ve güney ucunda
M.Ö. 3 yüzyıl boyunca sürmüştür ve bu
andan itibaren bir yandan çine doğru
diğer yandan tienşan (kuzey ) ucundaki
kavimlere doğru yönelmişlerdir yine aynı
kaynaklarda Hiung-Nu olarak
karşılaştığımız Hunlar orhun selenga
ırmakları arasında ötüken civarını merkez
saydıkları devletin ilk kurulduğu yerin ise
sarı ırmak ordos bölgesi olduğu tahmin
edilmektedir.Haklarında ki ilk resmi belge
M.Ö. 318 de Çin Çu hanedanı ile yapılan
anlaşmadır
Teoman ;
Bilinen ilk Türk hükümdarı
Teoman (Tuman ) dır .Teoman Çin in zayıf
durumundan faydalanarak dağınık Türk
boylarını bir araya toplamış ve güçlü bir
yapı kurmuştur .Teoman ın
hanımlarından kendi oğlunu tahta
geçirmek isteyen ikinci hanımı teomana
oğlu Mete yi güçlü bir çin boyu olan Yüe-
Çi ler e rehin verdirmiştir Yüeçiler aryen
asıllı bir kavim olup çin in kuzey
batısındaki kansu eyaletini işgal
etmişlerdi .Mete Bir yolunu bularak
düşmandan bir at ele geçirerek
(soğdiyanlara )yüe-çi lerin elinden
kurtulmuş etrafına topladığı 10 000 kadar
askeri katı bir disiplin ele eğiterek ile
babasına karşı iktidar mücadelesine
girişmiş ve babasını yenerek Hun tahtına
geçmiştir ( M.Ö. 209 ) .
Mete ;
Hırslı ve zeki bir savaşçı olan
Mete askerlerini eğitirken mutlak itaat
şeklinde eğitmiş en mükemmel okçuları
yetiştirmiş bu savaşçıları çok iyi
tanıdığından arkalarında düşünecekleri
bir şey kalmaması için kendi ok attığı her
hedefe ok atmalarını emretmiş ve bu
emrine uymayanları öldüreceğin
söyleyerek kendisi en sevdiği atına ok
atmış ve askerlerine kendi atlarına ok
atmışlar atmayanları öldürmüştür .Mete
bu kez de en sevdiği karısına ok atmış ve
askerlerine de kendi karılarına ok
atmalarını emretmiş atmayanları ölümle
cezalandırmıştır .Mete savaşlarda kendi
icadı olan ses çıkartan ıslık çalan okları
kullanmış ve bu oklar düşmanları
üzerinde korku ve panik yaratmıştır.
Savaşları ;
Mete tahta geçtikten sonra
dağınık türk boylarını kendi etrafında
toplayarak 300 bin kişilik ordu ile atları
renklerine göre ayırd ederek ve bu şekilde
kuvvetler teşkil ederek çin üzerine
yürüdü ( Kuzey ordusu karayağız
atalara ,güney ordusu Kula donlu
atlara ,Batı ordusu Kır atlara ,doğu ordusu
bakla kırı renkli atlara Biniyorlardı )
( M.Ö. 201 –199 ) üç yıl süren çin istilası
sırasında kuzey çini tamamen ele geçirdi
ve çin imparatorunu anlama yapmak
zorunda bıraktı bu anlaşmaya göre çin
imparatoru her yıl vergi ,ipek yiyecek
vermeyi ve bozkır bölgelerini tamamen
hunlara bırakmayı kabul ediyordu .( M.Ö.
201 ) Doğu Asya da iki büyük devlet
arasında yapılan bu ilk anlaşma sonunda
mete çin hanedanından bir kadın la
evlenmiş dostluk pekiştirilerek her iki
tarafında rahat hareket edebilme
imkanına kavuşmuştur.Meteni ölümünden
sonra onun kahramanlıkları oğuz
destanına konu olmuştur .Destanda
oğuzhan olarak anılan kahraman Metedir.
Ordu düzeni ;
Birliklerini binlikler yüzlük ve
onluklar şeklinde bölüklere ayırmışlardır
ve ardıllarıda aynı düzeni
uygulamıştır.savaş sırasında geri çekilerek
ve tekrardan dağınık vaziyette kendi
ordusunu takip eden düşman üzerine
saldırarak başarılar elde edilmiştir .Daha
sonra Çinliler bu taktikleri öğrenerek
kendileri uygulamışlardır
İmparatorluk olunması ;
Doğu ve güneyde sınırlarının
güvenliğini sağlayan Mete baykal gölü ve
irtiş nehri kıyısındaki ogur boylarını ve
kuzey türkistan ele geçirerek orta asyada
yaşayan bütün türk boylarını tek bayrak
altında topladı .Kendi yönetimi altında
türklerden başta
moğollar ,tibetler ,tunguzlar ve çinliler
vardı imparatorluğa bağlı kavimler ve
şehir devletlerin sayısı 26 idi . M.Ö. 176
tarihli mete nin çin imparatoruna
gönderdiği mektup ta bundan
bahsetmekte ve kendi ifadesi ile eli ok ve
yay tutabilen bu insanlar tek bir aile
şeklinde birleşerek Hun olmuşlardır.
Demektedir
İmparatorluğun sınırları ;
Doğuda Kore ,Kuzeyde türkistan
Baykal gölü ,obi ,irtiş işim ırmakları arası
Batıda aral gölü güneyde çin vei
ırmağı ,tibet yaylası karakum dağları
arasında kalan sonsuz bozkırları
İmparator ve yönetici olarak Mete ;
Genişlik Büyüklük anlamına gelen
Şan- Yü ünvanını taşıyan Mete Türk
tarihinin başlangıcında ki en önemli
hükümdar dır zeki ve güçlü geleceği
gören kişiliğinin yanı sıra Yönetimi
altındakilere millet olma bilincini aşılamış
tır .Kendi hırsının ve isteklerinin esiri
olmamıştır Tunghular yapılan anlaşmayı
bozmak ve şavaş bahanesi olması için
mete den en gözde atını istemişler .Met
atını göndermiş bunun üzerine
korktuğunu düşünerek cariyelerinden
birini istemişler ve ve bunu da
göndermesi üzerine çorak bir toprak
parçasını istemişler bunun üzerine Mete
hiddetlenerek kendisinin olanları
verebileceğini ama toprağın milletine ait
olduğunu belirterek bunu savaş nedeni
sayarak Tonğhuların üzerine ordusu ile
yürümüş ve istila ederek vergiye
bağlamıştır . Mete nin yönetimi altına
girmeyi kabul etmeyip savaşmadan
önünden batıya doğru kaçan kavim ler
dünya tarihinin akışını değiştirmişlerdir
M.Ö. 174 yılda öldü