Avrupa Hun Imparatorlugu

Avrupa Hun

İmparatorluğu

Avrupa Hun

İmparatorluğu, Orta Asyada varlığını yitirerek

Batıya doğru göç ederek Hazar bölgesinde

toplanan Hun kütlelerinin bölgede

çoğalmasıyla ortaya çıkan, varolduğu kısa

dönemde Tarihe silinmeyecek izler bırakmış

ve diğer büyük Türk imparatorluklarının

temelini oluşturmuş önemli bir devlet

olmuştur.

Avrupa Hunlarının tarih sahnesine çıkışları,

dünya literatüründe farklı bir öneme daha

sahiptir. Avrupa Hunları, Hazar denizinden

Avrupaya doğru ilerlemeden önce, Avrupadaki

demografik yapı bugünküne göre çok daha

belirsizdi. Avrupa kıtası Roma

İmparatorluğundan ve İmparatorluğa dahil

olmayan Barbar kavimlerden oluşuyordu. Bu

barbar kavimler bir imparatorluk seviyesine

ulaşmamış, ancak bulundukları topraklarıda

Roma’nın yönetimine bırakmamışlardır.

Yaşayış şekilleri ve kültürel değerlerinin çok

zayıf olması nedeniyle bu topluluklardan

Barbar kavimler olarak bahsedilir. Bu barbar

kavimler, bugün Avrupa kıtasında bulunan

ülkelerin atalarıdırlar. Hunların Avrupaya

ilerlemeleriyle bölgedeki demografik yapı

önemli ölçüde etkilendi. Hunlardan önce

Kafkaslara kadar uzanan bu barbar kavimler,

Hunların Tuna nehrini aşarak Avrupayı

otoritesi altına almaya başlamasıyla bu

barbar kavimler Avrupanın içlerine doğru

ilerleyerek Roma ile karşı karşıya gelmiştir.

Bu barbar kavimlerin Roma üzerindeki

baskıları sonucunda Roma ikiye bölünmüş,

varoluş mücadelesine giren barbar kavimler,

zamanla kendi yönetimlerini oluşturmuştur.

Tarih, bu dönemi Kavimler göçü olarak

kaydetmiştir. Bu süreç, Hunların Avrupaya

girmesinde başlar, Avrupa Hun

İmparatorluğunun yıkılmasıyla neticelenir.

Günümüz dünyasındaki medeni Avrupa

ülkeleri, bugünki varlıklarını “Barbar Türkler”

olarak telafuz ettikleri Avrupa Hunlarına

borçludurlar diyebiliriz.

Avrupa Hunlarının Tarih Sahnesine Çıkışı

(352)

Önce Doğu ve Batı, daha sonrada Kuzey ve

Güney olarak ikiye bölünen Büyük Hun

İmparatorluğunun Orta Asyada varlığını

yitirmeye başlamasıyla batıya doğru göç eden

Hun toplulukları Hazar gölü çevresinde

yoğunlaşmıştı. M.Ö. 36 yılında başlayıp, M.S.

300 lü yıllara kadar devam eden bu göç

hareketiyle Bu bölgede yaklaşık 300 yıl

boyunca yaşayan Hun toplulukları, zamanla

bölgeye hakim bir güç haline geldi. Büyük

Hun İmparatorluğu döneminde devletçilik

vasfı kazanan Hun Türkleri, bu vasıflarını

bulundukları bölgeye de taşıyarak zamanla

güçlerini birleştirerek yeni bir imparatorluk

kurmaya doğru ilerlediler.

Günümüz literatüründe Avrupa Hun

İmparatorluğunun kuruluşu 374 olarak geçer.

Bu bilgiye Avrupa kaynaklarından ulaşıyoruz.

Oysaki bu kaynaklar 374 yılında, Hunların

Gotları yenilgiye uğratmasından bahseder.

Zamanla yapılan araştırmalar Avrupa

Hunlarının ilk hakanının “Kama Tarkan”

olduğunu ortaya çıkartmıştır. Kama Tarkan,

bölgedeki Hun topluluklarını yönetimi altında

toplayarak 352 yılında Avrupa Hun

İmparatorluğunu fiilen kurdu ve yönetimi 370

yılına kadar elinde bulundurarak Hazar ve

çevresinde önemli bir güç haline gelerek

hakimiyet alanını batıya doğru ilerletti. Geçen

18 yıl, Hazar bölgesinde yaşayan Hun

Türklerinin teşkilatlanmasını ve Devlet

düzenine geçmesini sağladı.

Balamir Dönemi (370-378)

Balamir, Kama Tarkan’ın ölümüyle yönetime

geçti. (Kama Tarkan’ın oğlu olduğu kesin

değildir) Yönetime geçmesiyle Batıya doğru

ilerlemeye başladı ve bölgede bulunan Alan

ülkesini ele geçirdi. Avrupa menşeili Tarih

kaynakları Bledanın 374 yılında İdil nehri

kıyılarında görüldüğünü kayıt etmiştir. Bu

dönemde bölgede, imparatorluk niteliği

taşımayan ancak kalabalık ve güçlü barbar

kavimler bulunuyordu. Bugünki pek çok

Avrupa ülkesinin atası ola bu barbar kavimler

zaman zaman Roma imparatorluklarının

sınırlarını zorlayarak bölgedeki varlıklarını

devam ettiriyorlardı. Balamir, İdil nehrini

geçerek bu bölgede bulunan Gotlara baskı

kurmaya başladı. Gotlarla İlk savaş 375

yılında gerçekleşti. Savaşı kazanan Balamir,

Gotları Avrupanın içlerine, Romaya doğru

ilerlemelerini sağladı. Kavimler Göçü olarak

tarihe geçen süreç bu savaşla başlamıştır.

Balamir döneminde Hunlar, hakimiyet

alanlarını genişleterek Avrupaya doğru

ilerlediler.

Alipbi Dönemi (378-390)

Avrupalıların “Baltazar” ünvanı verdiği Alipbi,

Balamir’in ölümünden sonra yönetime geçti.

Alipbi’nin yönetimiyle Hunlar Balkanlara

doğru ilerleyerek hakimiyet alanını giderek

genişletmeye başladı. Aynı yıl Tuna nehrini

geçerek Trakyaya kadar ilerledi. Bu

ilerleyişinde Romadan herhangi bir direniş

görmedi. Hunların ilerlemesiyle zor durumda

kalan barbar kavimler, Hunlarla mücadele

etmek yerine Romanın üzerine gitmeyi

yeğelediler. İlerleyen yıllarda da Roma, barbar

kavimlerin saldırılarıyla uğraşırken Hunlar

bölgedeki hakimiyetlerini güçlendirdiler.

Uldız Dönemi (390-412)

Alipbi’nin ölümüyle tahta Uldız geçti. Uldız,

yönetime geçtiği dönemde Karpat dağlarını

aşarak bugünki Macaristana kadar ulaştı. I.

Theodosius’un 395 de ölmesiyle Roma Doğu

ve Batı olarak ikiye bölündü. Theodosius

Roma’yı tek başına yöneten son hükümdar

olmuştu. Romanın ikiye bölünmesiyle Uldız

Trakya ve Balkanlar üzerine yürüdü. Aynı

dönemde, bir diğer koldanda Bugünki

Şanlıurfa ve Lübnana kadar hızla ilerleyip

akdenize ulaştı. Aslında bu nedenle Türklerin

Anadoluya ilk girişi 395 dir. Uldız Akdenize

kadar ulaştı ancak Kısa bir süre sonra

birliklerini Karadenize geri çekti.

Avrupa Hunlarının dış politikası Uldız

zamanında şekillendi. Bölgedeki barbar

kavimlere karşı Romayla iyi ilişkiler

kurulmaya başlandı. Zira bu kavimler

düzensiz ve barbarca yaşıyorlar bu nedenle

kontrol altında tutulamıyorlardı.

Hunlar, Tuna boylarına ilerledikçe barbar

kavimlerde Roma sınırlarını zorlamaya

başladılar. Bu baskılarla zor durumda kalan

Batı roma, Uldızdan yardım istedi. Hunlar ile

Radagais komutasındaki barbar kavimler 406

yılında, bugünki floransa bölgesinde karşı

karşıya geldiler. Uldız, savaşı kazanarak

Radagais’i esir aldı ve Batı Roma tarafından

idam edildi.

Batı Roma ile iyi ilişkiler içerisinde olan

Uldız, Doğu Romayla mücadele halindeydi.

409 yılında Tunayı geçerek Doğu Romayı

baskı altına almaya başladı. Uldız, Doğu

Romanın gönderdiği elçiye “Güneşin Battığı

Yere Kadar Her Yeri Zaptedebilirim” diyerek

meydan okuduğu tarih kaynaklarında

geçmektedir.

Karaton Dönemi (412-422)

Karaton, Uldız’dan siyasi istikameti

belirlenmiş, taşları yerine oturmuş bir

imparatorluk devraldı. Batı Roma ile iyi

ilişkiler kurulmaya başlanmıştı. Bu

doğrultuda Batı Romanın üzerine çok fazla

gidilmiyordu. Bu iyi ilişkiler Doğu Roma için

geçerli değildi. Ancak Karaton döneminde

Doğu Romanında fazlaca üzerine gidilmedi.

Karaton 10 Yıl kadar yönetimi elinde

bulundurdu. Bu süre zarfında Karadeniz

bölgesinde Hun varlığını sağlamlaştırarak

bölgedeki teşkilatlanmayı güçlendirdi.

Karaton döneminde fazlaca önemli gelişmeler

ortaya çıkmadı. Karaton dönemi, Avrupa

Hunları için durgun sayılabilecek bir dönem

olmuştur.

Rua Dönemi (422-434)

Karatonun ölümünden sonra Hunların

yönetimi hükümdar ailesince ortak yönetildi.

Kardeş olan Rua, Muncuk, Aybars, Oktar

ülkeyi birlikte yönettiler. Rua devletin başına

geçti. Doğu kanadını Aybars, batı kanadını ise

Oktar yönetti. Muncuk ise kısa bir süre sonra

öldü.

Rua döneminde Doğu Roma’nın Hunlar

üzerinde bazı beşinci kol faaliyetleri başladı.

Doğu Roma imparatoru II. Theodosius,

Hunlara bağlı olan barbar kavimleri

kışkırtmaya ve Hun birliğinden ayırmaya

çalışıyordu. Casusların yaklanması ve Doğu

Romanın faaliyetlerinin ortaya çıkması

üzerine Rua Doğu Romanın üzerine yürüyerek

önemli bir savaş kazandı. Bu savaş

sonrasında Doğu Roma ilk kez Vergiye

bağlandı. Uldız döneminde iyi ilişkiler içine

girilen Batı Roma ile Rua dönemindede iyi

ilişkiler devam ettirildi. Rua döneminde Batı

Roma’da iç karışıklıklar ortaya çıkmıştı. Bu

durumdan faydalanmak isteyen Doğu Roman

imparatoru II. Theodosius, ordularını Batı

Roma’ya gönderdi. Batı Roma’nın Rua’dan

yardım istemesiyle, Rua güçlerini Batı

Roma’ya gönderdi. II. Theodosius’un ordusu

Hunları karşısına almak istemedi ve geri

döndü. Takip eden yıllarda Doğu Roma,

Hunlara bağlı kabileleri kışkırtmaya devam

etti. Rua bunun üzerine Doğu Romalı

tüccarların Hun toprakları içine girmesini de

yasakladı.

Attila Dönemi (434-453)

434 yılında, Rua’nın ölümüyle yönetim,

Rua’nın kardeşi Muncuk’un iki oğluna kaldı.

Bleda ve kardeşi Attila, bu dönemde

imparatorluğun yönetimine geçtiler. Yaşça

büyük olması nedeniyle yönetim Bleda daydı.

Ancak Bleda, yeteri kadar varlık gösteremedi.

Savaşlarda başarısız sonuçlar alması

nedeniyle genellikle savaşları Attila

yönetiyordu. Zamanla Attila, Ağabeyi

Bledanın başarısız idaresi ve katıldığı

savaşlarda varlık gösterememesi nedeniyle

kardeşi Attila ile mücadeleye girdi.

İmparatorluk 10 yıl kadar bu şekilde yönetildi.

Ancak Attila, 445 yılında ağabeyi Bledayı

öldürerek yönetimi tek başına eline aldı.

Attila’nın amacı, hem Doğu hem Batı Romayı

egemenliği altına almaktı. Uldız döneminden

bu yana Batı Roma ile iyi ilişkiler içine

girilmişti. Ancak Attila, bu şekilde devam

etmeyecekti.

Doğu Roma ile ilişkiler zaten kötüydü. Daha

önce Doğu Roma üzerine birkaç kez

yürünmüş ve baskı altına alınmıştı. Doğu

Roma halen Hunlara vergi ödüyordu. Ancak

Doğu Roma’nın Hunlar üzerindeki oyunları

halen devam ediyordu. Ruanın ölümünden

hemen sonra Attila, Doğu Romanın üzerine

yürüdü ve savaşı kazanarak Margos

antlaşması imzalandı. Bu antlaşmayla vergi

iki katına çıkartıldı.

Doğu Roma, antlaşmayı imzalasada

antlaşmanın şartlarına uymuyordu. Bunun

üzerine Attila, 441 yılında tekrar Doğu

Roma’nın üzerine yürüdü. Trakyaya kadar

ilerledi ve vergi üç katına çıkartıldı. Böylelikle

Balkanlar yoluda açılmış oldu.

Doğu Roma, Hunlara karşı faaliyetlerine

devam etti. Yine antlaşmaya aykırı hareket

ederek Hunlara bağlı kavimleri isyana teşvik

etti. Ticaret kurallarını çiğneyerek tüccarlarını

Hun topraklarına gönderdi. Attila, bu kez

Doğu Romanın üzerine iki koldan saldırıya

geçti (447). Bi kolu Yunanistandan girerek

Tselya’ya kadar ilerledi. Diğer koldan Sofya,

Lüleburgaz, Flibe şehirlerini ele geçirdi.

Bugünki Büyük Çekmece yakınlarına kadar

ulaştı. Bu ilerleyişten sonra Doğu Roma

tekrar barış istedi. Antolyos antlaşması

imzalandı ve vergi üç katına çıkartıldı, savaş

tazminatı ödetildi ve Tunanın güneyindeki

bölge Doğu Roma askerlerinden arındırıldı.

Attila, yılında Batı Roma imparatorunun

kızıyla evlendi (451). Karısının çeyizi olarak

Batı Roma topraklarının yarısını istedi. Bunun

üzerine Batı Roma ve Hun İmparatorluğu

büyük bir savaşa girdi. Attila ordularını, Batı

Romanın asker deposu olarak görülen

Galya’ya gönderdi. Attila buraya 200 bin

kişilik bir orduyla geldi. Ordunun 100 Bin’i

Hunlardan, 100 Bin’i kendisine bağlı

kavimlerden oluşuyordu. Batı Roma’da denk

bir kuvvetle savaşa katıldı. Ordular Katalon

ovasında karşı karşıya geldiler. Savaş 24

saat sürdü. İki tarafta çok ağır kayıplar

verdiler. Buna rağmen savaş henüz

sonuçlanmamıştı. Ancak Batı Roma Askerleri,

aynı gece askerlerini geri çekti ve yenilgiyi

kabul etti. Attila, Galyayı işkal ederek

yenilmezliğini tüm dünyaya kabul ettirmişti

artık.

Attilanın amacı Doğu Romayı tamamen

kendisine bağlamaktı. Kesin sonuç almak için

452 yılında bir sefer daha düzenledi.

Romanın artık karşı koyacak gücü yoktu.

Attila, ordusuyla Alpleri aşarak Po ovasına

indi ve İtalyanın kuzey kentlerini ele geçirerek

Roma önüne kadar ilerledi. Papa 2. Leo,

Attilanın huzuruna çıkarak Attilanın romaya

zaten hakim olduğunu söyleyerek

Hristiyanlığın merkezi olarak kabul edilen

Roma’nın yıkılmamasını talep etti. Bu

dönemde bölgede Veba salgını sorunu vardı.

Attila bu seferle Doğu Romayı egemenliği

altına almış oldu. Bölgedeki Veba salgını

nedeniyle daha fazla ilerlemedi ve vergiyi

arttırarak geri döndü.

Attila, 453 yılında şüpheli bir şekilde öldü.

Bazı tarih kaynakları Attilanın karısı

tarafından zehirlendiğini ifade eder.

İlek Dönemi (453-455)

Attilanın 3 oğlu bulunuyordu. İlek, Dengizik,

İrnek. Attilanın ölümüyle yönetime, en büyük

oğlu İlek geçti. Ancak diğer kardeşlerle

arasında saltanat mücadelesi yaşandı. Bu

mücadele Hunları iç karışıklıklara ve

yönetimde zafiyetler yaşanmasına sebep

oldu. Bu iç karışıklıklar nedeniyle, Hunlara

bağlı olan kavimler Hun idaresinden ayrıldı.

Bugünkü Avrupa ülkelerinin ataları olan bu

kavimler, Hunlardan ayrıldıktan sonra bölgede

kendi yönetimlerini oluşturup Avrupanın

bugünkü demografik yapısının alt yapısını

oluşturdular.

İlek döneminde, ilk ağır yenilgi alındı. Hunlar

Nadao savaşında yenilgiye uğradılar. Bu

yenilgiden sonra Hunlardaki iç karışıklıklar

dahada arttı.

Bugünkü Almanların ataları olan Germenler,

İlek dönemine kadar Hunlara bağlı bir kavim

olarak yaşıyorlardı. İmparatorluk içerisinde

sorunların yaşanmasıyla Germenlerde isyan

ettiler. İlek, bu isyanı bastırmak için

Germenlerle girdiği mücadelede öldü.

Dengizik Dönemi (455-469)

Yönetimi İlek’den devralan Dengizik,

imparatorluğu 14 yıl yönetti. Ancak yönetimi

başarılı olamadı. Hunlar zayıflamaya ve

küçülmeye başladı. Hem Roma, hem

Hunlardan ayrılan kavimler bölgede

güçlenmeye ve söz sahibi olmaya başladılar.

Dengizik’de, Doğu Roma ile girdiği savaşta

öldü.

Tarih kaynaklarında Dengizik’in ölümü,

Avrupa Hunlarının yıkılışı olarak kabul edilir.

Avrupa Hun İmparatorluğunun Dağılması

Dengizikten sonra Hun imparatorluğu

yönetilemez duruma geldi. Hem İmparatorluk

gücü çok zayıfladı, hemde daha önce Hunlara

bağlı kavimler isyan ederek ayrı bir güç

olarak Hunların düşmanı haline geldi. Bunun

üzerine, Attilanın en küçük oğlu olan İrnek,

Hun kabileleriyle birlikte bugünki Karadenizin

kuzeyine doğru çekildi. İmparatorluk yıkılmıştı

ancak bölgedeki Hun varlığı devam etti.

İrnek’den sonra Hun kabileleri Tingiz,

Belkermek, Çuraş, Tarya, Buyan ve Çelbir

tarafından yönetildi.

Avrupa Hun İmparatorluğu yıkılmıştı ancak

Hunlar yokolmadı. Karadenizin kuzeyinden

yayılarak kabileler halinde varlığını devam

ettirdi. Bugün dahi Avrupa’da, Kafkaslarda,

Balkanlarda, Kırımda Türk izlerine

rastlamaktayız.

İmparatorluğun yıkılmasıyla Bölgedeki

Hunların bir kısmı Karadenizin kuzeyinde

varlığını devam ettirdi. Bir kısmı Hazara

dönmek için Kafkaslara doğru ilerledi, bir

kısmı bölgede oluşmaya başlayan diğer bir

güç olan Avarlara katıldı, bi kısmı ise güneye

doğru inerek balkanlara yayıldı.

Balkanlara yayıyan Hunlar, bugünkü

Bulgaristanın temelini oluşturmuşlardır.

Bulgar sözcüğü Türkçe bir ifade olan

Bulgamaktan (Dağılmak, yayılmak)

gelmektedir.

Karadenizin Kuzey bölgesinde varlığını

sürdüren Hunların bir kısmı Karpat dağları ve

çevresine ilerleyerek bugünkü Macaristanın

temelini oluşturdular. Zira Macaristanın ismi

olan Hungary, Avrupa Hun İmparatorluğundan

miras kalmıştır. Bugün Macaristanda halen

Türk kültürünün izlerine rastlamak

mümkündür. Özellikle Gagağuz (Gökoğuz)

lar Türk olduklarının ve Attilanın torunları

olduklarının farkındadırlar. Karadenizi terk

etmeyen Hunlar ise bölgede kaldılar. Bu

kabilelerde Kırım Türklerinin atalarıdırlar.

Bölgedeki Hunların önemli bir kısmı Hazara

dönmek üzere Kafkaslara doğru çekildiler. Bu

topluluk Kafkaslardaki diğer toplumlara

karışarak asimile olsalarda bazı kabilelerin

varlıklarını uzun süre korudukları tarih

kaynaklarında geçmektedir.